STRUKTURA BYTOWA CZŁOWIEKA W MYŚLI ŚW. TOMASZA

I JEGO WSPÓŁCZESNYCH KONTYNUATORÓW

Nauka o istocie ludzkiej musi być otwarta, otwarta na świat i zaświaty; musi zachować drzwi otwarte ku transcendencji. Przez te otwarte drzwi pada cień absolutu.

„Tradycję platońską i arystotelesowską w antropologii filozoficznej, zarazem idealizm w filozofii, dystansuje św. Tomasz.” Akwinata zbudował mocny, racjonalny fundament filozoficzno – teologiczny dla rozwoju kultury chrześcijańskiej, a jego myśl antropologiczna stała się podstawą ogłoszonej współcześnie „Deklaracji Praw Człowieka”.
Według propozycji hilemorfizmu Tomasza, człowieka jako byt stanowi istnienie i istota, która jest duszą i ciałem. Istnienie zapoczątkowuje człowieka, jest też powodem jego realności, odrębności, otwartości nazywanej prawdą oraz odniesień pozytywnych, nazywanych dobrem. „Te przejawy istnienia są przyczynami nawiązywania relacji istnieniowych, takich jak miłość, wyzwalana realnością, jak wiara, wsparta na prawdzie, jak nadzieja, która jest wyzwalaną przez dobro potrzebą wiązania się z osobami przez miłość i wiarę.”
Mieczysław Gogacz komentując św. Tomasza twierdzi dalej, że istnienie człowieka jest głęboko związane z jego istotą, ale nie jest w pełni samoistne, musi pochodzić od przyczyny zewnętrznej. Tą przyczyną jest Istnienie Samoistne – realny byt – Absolut. „Forma, współstanowiąca istotę, jest niematerialną duszą, w której intelekt i wola są niematerialną podstawą recepcji innych bytów jako prawdy i dobra. Intelekt jest podmiotem poznania. Wola jest podmiotem decyzji. Materia, współstanowiąca istotę, jest podstawą cech fizycznych i razem z układem tych cech jako przypadłościami stanowi ciało ludzkie.”
Płaszczyzną na której można bezpiecznie budować terapię jest myśl płynąca z filozofii Tomasza, którą sformułował M. Gogacz: „każdy poczęty człowiek, jest osobą, to znaczy, że reaguje na miłość i z czasem odniesie się z miłością do innych osób, równocześnie ufa i oczekuje miłości i wiary; ponadto przejawi rozumność i wolność, gdy dzięki tym odniesieniom z naszej strony rozwinie przypadłościowe uzupełnienia, stanowiące w duszy intelekt i wolę, a w ciele właściwą postać organów fizycznych, ich ruch, wzrost i jakości właściwą harmonie i funkcjonowanie.”
Tomistyczne ujęcie osoby podejmuje i rozwija wybitny polski filozof ze szkoły lubelskiej M. Krąpiec podkreślając, że osoba ludzka jest „bytem dla - drugiego”. Otwarcie na inne osoby ma charakter przypadłościowy i wynika z potencjalności osoby, czyli nieabsolutności. Właśnie ta niedoskonałość, a tym samym niepełność osoby domaga się uzasadnienia i uzupełnienia ze strony innej osoby. Włodzimierz Dłubacz, współczesny przedstawiciel lubelskiej myśli filozoficznej, podaje za swoimi poprzednikami sześć znamion bytu osobowego, tj. poznanie intelektualne, zdolność do miłości, wolność, podmiotowość względem praw, zupełność i godność. Trzy pierwsze ujawniają transcendencje osoby w stosunku do całej przyroda, a pozostałe transcendencje w stosunku do każdej społeczności.
Myśli wyrastające z tych koncepcji znalazły swój oddźwięk w personalistycznej wizji człowieka.
Dorota Oboza, 2001r.